Odwracanie trendu przepisywania leków przeciwdepresyjnych
List polskiego naukowca opublikowany w piśmie British Medical Journal:
Cieszę się, że ukazał się list wzywający rząd brytyjski do odwrócenia trendu przepisywania leków przeciwdepresyjnych. Mam nadzieję, że Wielka Brytania może przewodzić długo oczekiwanym zmianom w systemach opieki zdrowotnej na całym świecie. Konieczny wydaje się zwrot od redukcjonistycznego modelu medycznego ku społecznie świadomej i odpowiedzialnej psychiatrii.
Niestety to, co nazwane zostało „medycyną opartą na marketingu”, wydaje się nadal wygrywać z medycyną opartą na dowodach, nie tylko jeśli chodzi o przepisywanie leków przeciwdepresyjnych. Wielka Brytania może stanowić sygnał ostrzegawczy dla krajów „globalnego południa”, przyjmujących importowane rozwiązania, lub dla krajów takich jak Polska, gdzie surowym neoliberalnym reformom z początku lat 90. towarzyszyło bezkrytyczne przyjęcie zachodnich standardów psychiatrycznych, promowanych przez firmy farmaceutyczne podbijające nowe rynki. Zamieszanie społeczne wywołane tak zwaną ekonomiczną „terapią szokową” zostało w dużej mierze zmedykalizowane jako problemy psychiatryczne jednostek.
Wskaźniki przepisywania leków przeciwdepresyjnych w Polsce są nadal znacznie niższe niż w takich krajach jak USA, Wielka Brytania czy Australia, ale rosną w szybkim tempie. Proces ten obecnie jeszcze bardziej przyspieszył, prawdopodobnie z powodu kryzysu związanego z Covid-19. Narodowy Fundusz Zdrowia, pełniący nieco podobną rolę do NHS, wydaje obecnie około 10 razy więcej pieniędzy na dotowane leki przeciwdepresyjne, niż na psychoterapię depresji. Usługi psychospołeczne są zatem w dużej mierze niedostępne dla osób doświadczających deprywacji ekonomicznej i społecznej, które ich najbardziej potrzebują. Szczególnie niepokojący jest fakt, że rosnącemu wskaźnikowi przepisywania leków młodym ludziom towarzyszy dramatyczny wzrost liczby prób s*mob*jczych i s*mob*jstw wśród osób poniżej 18 roku życia.
W debacie publicznej istnieje mała świadomość problemów związanych z objawami odstawienia leków psychiatrycznych i niewielka świadomość możliwych jatrogennych [szkodliwość procedur medycznych – RS] skutków leków psychiatrycznych, szczególnie długoterminowych, dla niektórych osób. Kampanie uświadamiające i kluczowi liderzy opinii powtarzają stare hasło o „bezpiecznych, skutecznych i nieuzależniających” lekach, które „ratują życie”, mimo że badania nad zapobiegającymi s_m_bój_tw_m właściwościami leków przeciwdepresyjnych są niekonkluzywne i nie można wykluczyć efektu odwrotnego. Miejmy nadzieję, że kraje, które nie osiągnęły jeszcze brytyjskich poziomów przepisywania antydepresantów, będą mogły wyciągnąć wnioski z doświadczeń Wielkiej Brytanii i uniknąć powtarzania tych samych błędów.
Dr Radosław Stupak, Reversing the rate of antidepressant prescribing: a view from Poland. British Medical Journal, 2024.
